Η Εκπαιδευτική Αναδοχή 2018-2019

Δημήτρης Τζινούδης - εκπαιδευτικός ΑΡΣΙΣ - Ξενώνας Ταγαράδων


Βασικότερη παραδοχή και κοινός τόπος για όσους εμπλέκονται με το παραπάνω project είναι πως η θέση κάθε παιδιού, ανεξαρτήτως χρώματος, ηλικίας και φύλου είναι στο σχολείο. Το εκπαιδευτικό πείραμα της αναδοχής συνιστά μια δυναμική διαδικασία η οποία μετασχηματίζεται διαρκώς και καλούμαστε όλοι να συμβάλουμε σε αυτό ο καθένας με τον τρόπο του.

Η συνεργασία μας με τους ανάδοχους εκπαιδευτικούς έχει δύο βασικές επιδιώξεις. Να υπάρχει δυνατότητα για επιπλέον ώρες εκπαίδευσης στους ξενώνες τον ασυνόδευτων ενήλικων καθώς και να είμαστε σε θέση να πιέζουμε καταστάσεις προκείμενου τα παιδιά μας να διεκδικούν  (προαγωγικές εξετάσεις, δικαιολόγηση απουσιών κλπ) όσα τους ανήκουν βάσει νόμου. Η φυσική παρουσία εργαζόμενων των ΜΚΟ στα σχολεία συχνά είναι αναποτελεσματική  ως προς τις επιδιώξεις μας καθώς για μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης οι εργαζόμενοι των ΜΚΟ είναι αυτοί που τα «αρπάζουν». Ήδη στον δεύτερο χρόνο της παρουσίας των παιδιών μας στα σχολεία των Βασιλικών η αντιμετώπιση μας είναι πολύ διαφορετική και σε αυτό αναμφίβολα έχει συμβάλει το πείραμα της εκπαιδευτικής αναδοχής. Απτό αποτέλεσμα είναι αύξηση του μέσου όρου καθημερινής φοίτησης του ξενώνα μας σε σχέση με ένα χρόνο επίσης και εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση τόσο από τους καθηγητές των σχολείων όσο και από το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων.

Καλό είναι επίσης να κρατάμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι κάποια από τα παιδιά μας προέρχονται από περιβάλλοντα (χωρία στα βουνά του Πακιστάν ή του Αφγανιστάν) όπου η δημόσια εκπαίδευση δεν είχε καμία αξία, συνεπώς γίνεται ακόμη πιο δύσκολή η αποδοχή της  παραδοχής ότι κάθε παιδί θα πρέπει να βρίσκεται στο σχολείο Συχνά τα παιδιά μας, μας λένε ότι βαριούνται να πηγαίνουν στο σχολείο καθώς δεν καταλαβαίνουν την γλώσσα (είναι σαν να ακούω χαλασμένο ραδιόφωνο -μπλα μπλα δεν καταλαβαίνω). Από την άλλη εμείς πάντα  τους επισημαίνουμε - υπενθυμίζουμε  ότι ακόμα και αν δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα ( ναι γνωρίζουμε καλύτερα από τα παιδία μας ότι οι δομικές ανεπάρκειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος οδηγούν τη συγκρότηση των τμημάτων υποδοχής στα μέση της χρονιάς) θεωρούμε εξαιρετικά σημαντική την καθημερινή τους παρουσία στην δημόσια εκπαίδευση καθώς εκεί υπάρχουν ρουτίνες που είναι σημαντικές για την ομαλή  διάπλαση των παιδιών και εφήβων.  Ως γνωστόν η εκπαίδευση ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες έχει διττό ρόλο: την εξάσκηση τόσο των ακαδημαϊκών όσο και των κοινωνικών δεξιοτήτων, βασική κοινωνιολογική παραδοχή την οποία δυσκολεύεται να ενστερνιστεί η πλειοψηφία των ασυνόδευτων ανήλικων.

Στο προαναφερθέν εκπαιδευτικό πείραμα καλούνται να συνυπάρξουν δύο κόσμοι που κατά κανόνα δεν έχουν έρθει σε επαφή στην ελληνική πραγματικότητα. Οι εκπρόσωποι της τυπικής εκπαίδευσης και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και οι εργαζόμενοι των δομών. Γνωρίζοντας ότι οι γενικεύσεις δεν είναι βοηθητικές για την εξαγωγή έγκυρων συμπερασμάτων, θα ήταν χρήσιμο να εξετάζεται η κάθε εκπαιδευτική αλληλεπίδραση ξεχωριστά μιας και οι δομές λειτουργούν με διαφορετικά πλαίσια (κάποιες είναι ανοιχτές, κάποιες όχι) Ο εκάστοτε ανάδοχος  έχει τα δικά του σχέδια μαθήματος και την δικιά του προσέγγιση στο θέμα της εκπαίδευσης. Το κάθε παιδί είναι μια ξεχωριστή ιστορία που είναι αναγκαίο να πλαισιωθεί με τρόπο εξατομικευμένο προκειμένου να καταφέρουμε να του δημιουργήσουμε ορισμένες ευχάριστες παιδικές αναμνήσεις, παράμετρος κρίσιμη για μια ομαλή ενηλικίωση. Από τις παραπάνω προκείμενες προκύπτει ότι σε κάθε ξενώνα το σχήμα - πείραμα της αναδοχής θα μορφοποιείται ξεχωριστά δεδομένων των μοναδικών εκπαιδευτικών αλληλεπιδράσεων κ των ιδιαιτεροτήτων του κάθε ξενώνα.

Στην παράγραφο που ακολουθεί θα επιχειρήσω να εστιάσω στις ομοιότητες της εφαρμογής του πειράματος της εκπαιδευτικής αναδοχής και στις προσδοκώμενες συμπεριφορές από τον ανάδοχο που συντελούν στην εξομάλυνση των συνθηκών διαβίωσης στον ξενώνα. Η εργασιακή πείρα τον τελευταίων μηνών μου υποδεικνύει να μην έχω καθόλου απαιτήσεις από τους ασυνόδευτους ανήλικους έτσι ώστε να ελαχιστοποιώ τις ματαιώσεις που βιώνει καθημερινά οποιοσδήποτε - οποιαδήποτε εργάζεται σε έναν ξενώνα.  Η μόνη λοιπόν απαίτηση που έχω από τον εκάστοτε ανάδοχο είναι η συνέπεια η οποία αν και φαντάζει αυτονόητη δεν είναι. Αντιλαμβάνομαι ότι λεκτική επιλογή του ουσιαστικού απαίτηση  είναι ίσως άστοχη αν συνυπολογίσει κανείς ότι απευθύνομαι σε εθελοντές, από την άλλη πλευρά εκ πείρας ορμώμενος μπορώ να διαβεβαιώσω τον αναγνώστη / αναγνώστρια ότι για τον εκάστοτε παιδαγωγό, όπως και για όλους τους εργαζόμενους της δομής το πείραμα της αναδοχής προϋποθέτει πολύ επιπλέον δουλειά από αυτή που ορίζει το καθηκοντολόγιο της σύμβαση τους.   Όταν ο/η εθελοντής / εθελόντρια ενημερώσει ότι θα έρθει μια συγκεκριμένη ώρα και μέρα σε περίπτωση που δεν μπορεί να εμφανιστεί για οποιονδήποτε λόγο είναι σημαντικό να ενημερώσει όσο πιο νωρίς γίνεται για ενδεχόμενη απουσία του. Ο παιδαγωγός στην αρχή της βδομάδας βγάζει ένα πρόγραμμα εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων το οποίο συνιστά ένα σχέδιο συντονισμένης δράσης για τους εργαζόμενους προκειμένου να ενημερωθεί όλος ο πληθυσμός του ξενώνα. Όταν ο ανάδοχος λοιπόν απουσιάζει χωρίς να έχει ενημερώσει και ενώ έχει δεσμευτεί για την παρουσία του κάνει σαφώς πιο δύσκολη την ζωή τόσο ανήλικων, όσο και των εργαζομένων . Δυσκολεύεται πολύ το χτίσιμο ενός δεσμού εμπιστοσύνης  και οπωσδήποτε απομακρύνεται κατά πολύ ο ευσεβής πόθος των δημιουργών του εκπαιδευτικού αυτού πειράματος της μετακύλησης δηλαδή της ευθύνης της έγκαιρης της προσέλευσης για μάθημα στον ανήλικο μέσω μια απουσίας του ανάδοχου. Να υπενθυμίσω ότι ο στόχος της μετακύλησης της ευθύνης για την ομαλή διεξαγωγή του μαθήματος ιδιαίτερα για παιδιά τα οποία δεν έχουν φοιτήσει ποτέ στην τυπική εκπαίδευση είναι μια πρόκληση η οποία απαιτεί συντονισμένη δράση από όλες τις πλευρές και υπό προϋποθέσεις είναι εφικτό να επιτευχθεί

Μια άλλη παράμετρος με την οποία όσο πιο γρήγορα εξοικειωθούν οι εθελοντές ανάδοχοι, τόσο πιο σύντομα θα γίνει η ζωή τους εύκολή στους ξενώνες είναι ότι θα πρέπει να επιδείξουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ευελιξία στο διδακτικό τους αντικείμενο. Αυτονόητα δεν είναι εύκολο για κάποιον -α να αλλάξει μάθημα το οποίο διδάσκει για αρκετά χρόνια στην καριέρα του. Αυτονόητα επίσης είναι ότι κάθε τέτοια μεταβολή προϋποθέτει προσπάθεια, εγκατάλειψη εμπεδομένων μαθησιακών ρουτίνων και εξερεύνηση άγνωστων εκπαιδευτικών μονοπατιών. Για να γίνω λίγο πιο συγκεκριμένος θα κάνω μια υπόθεση. Έστω ότι έρχεται στον Ξενώνα στους Ταγαράδες ο/η Χ ανάδοχος με σκοπό να διδάξει χημεία στη διδασκαλία της οποίας έχει κάνει την εκπαιδευτική του καριέρα στην τυπική εκπαίδευση. Έστω επίσης ότι ο συγκεκριμένος ανάδοχος γνωρίζει τα βασικά μιας διαδεδομένης ξένης γλώσσας. Είναι πολύ πιο πιθανό ο/η συγκεκριμένος-η ανάδοχος να βρει ακροατήριο σε ένα ξενώνα διδάσκοντας Γαλλικά η Γερμανικά παρά φυσική η χημεία. Καθώς είναι πιθανόν να υπάρχουν ανήλικοι που ενδεχομένως ο στόχος τους να είναι η επανένωση στο εξωτερικό με κάποιο συγγενή στη Γερμανία, την Γαλλία, την Ελβετία κλπ κλπ  Δεδομένου ότι δεν υπάρχει καμιά αρχή η οποία να εξαναγκάζει τους μαθητές να δίνουν το παρόν στα μαθήματα στους ξενώνες εν αντιθέσει με την τυπική εκπαίδευση οι ανάδοχοι θα πρέπει να προσανατολιστούν στην οικοδόμηση ουσιαστικών σχέσεων με τους μαθητές εάν θέλουν σταθερά ακροατήρια. Από την δικιά μου οπτική το πλέον σημαντικό είναι δημιουργία αλληλεπιδράσεων που δεν θα αποσκοπούν  στην απόκτηση καινούριων εγκύκλιων γνώσεων  παρά στην δημιουργία ενός ουσιαστικού δεσμού με κάποια παιδιά που θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε δεσμού της αναδοχής. Έτσι εάν παραδείγματος χάριν κάποιος ανάδοχος δεν έχει κανένα πρόθυμο ακροατή για το μάθημα του μπορεί απλά στον ίδιο διδακτικό χρόνο να επιδιώξει να βρει την πιο πρόσφορη αλληλεπίδραση με τα παιδιά παρακολουθώντας τα να παίζουν ή να μαγειρεύουν. Με τον τρόπο αυτό ο-η ανάδοχος θα έρθει πιο γρήγορα κοντά σε παιδιά και εργαζόμενους, θα κατανοήσει πιο σύντομα και σε βάθος τον τρόπο λειτουργίας της δομής κάνοντας έτσι πιο εύκολη τόσο την εκπαιδευτική του - της ζωή όσο και τη ζωή των εργαζομένων. Θεωρώ πώς μόνο εφόσον κάποιος – α κατανοήσει τις ιδιαιτερότητες ενός σπιτιού είναι δυνατό να γίνει μέρος της ζωής του σπιτιού, κατά συνέπεια θα μπορέσει να είναι σε θέση  μπορέσει να δημιουργήσει ουσιαστικούς  δεσμούς επικοινωνίας με το παιδί .

Μια άλλη παράμετρος που πρέπει να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας όσοι σχετιζόμαστε με τους ασυνόδευτους ανήλικους είναι πως η πιο σημαντική ρυθμιστική παράμετρος της διάθεσης τους , πέρα από την υγεία τους, είναι η εξέλιξη των νομικών τους. Κάθε ασυνόδευτος ανήλικος όταν βρίσκεται σε έναν ξενώνα επιδιώκει είτε να βρει άσυλο στην χώρα στην οποία διαμένει, είτε να επιτύχει την επανένωση με κάποιο συγγενή του σε κάποια χώρα του εξωτερικού. Σε περίπτωση που δεν ευοδωθεί κάποιο από τα προαναφερθέντα σχέδια συχνά το σκάνε από τον  ξενώνα με κάποιο διακινητή προκειμένου να γλιτώσουν την απέλαση και την επιστροφή σε μια χώρα που πιθανώς θα κινδυνεύει η ζωή τους. Επιχειρώντας να δείξουμε τη στοιχειώδη ενσυναίσθηση, ιδιότητα απαραίτητη για όσους εργάζονται με ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, κατανοούμε πως είναι εύλογο για κάθε ανήλικο που αισθάνεται εγκλωβισμένος σε μια δομή, χωρίς την οικογένειά του και με τα νομικά του κολλημένα να μην έχει συχνά ιδιαίτερη ή και καθόλου όρεξη για καινούριες μαθησιακές περιπέτειες. Όντας άπειρος στην ενασχόληση με το προσφυγικό είχα κάνει το λάθος να «μαλώνω» (ναι είναι μέρος της δουλειάς μου να τα μαλώνω  όταν δεν ακολουθούν το δρόμο της δημόσιας εκπαίδευσης) παιδιά που πήγαιναν την δεύτερη ώρα σχολείο όταν κάποιοι από αυτούς στο κεφάλι τους είχαν στο μυαλό τους το πως θα μαζέψουνε λεφτά  για τον διακινητή τους προκειμένου να ξαναβγούν στο δρόμο για ένα ακόμη μεγάλο ταξίδι με μεγάλους κινδύνους. Και όμως το γεγονός ότι ο Μ. ακόμη και μια μέρα πριν εγκαταλείψει τη δομή πήγαινε σχολείο από τους Ταγαράδες στα Βασιλικά για τις 5 από τις 6 σχολικές ώρες ήταν μεγάλη επιτυχία, κάτι που αδυνατούσα να αντιληφθώ και τώρα το μετανιώνω. Στα πλαίσια της δια βίου μάθησης αντιλήφθηκα με τον πιο άμεσο τρόπο ότι την επόμενη φορά πριν μαλώσω κάποιο παιδί καλό είναι να έχω μια εικόνα για τα νομικά τους.

Στην περίπτωση που κάποιος/α εύλογα αναρωτιέται γιατί πήραμε την απόφαση  να εφαρμόσουμε, να εξελίξουμε, όσο μπορεί ο καθένας από το πόστο του, το πείραμα της εκπαιδευτικής αναδοχής και να το επεκτείνουμε από τον ξενώνα των Ταγαράδων και σε άλλους ξενώνες, εφόσον αυτό απαιτεί χρόνο και ενέργεια, η απάντηση μου έρχεται αυθόρμητα. Όσο ουτοπικό και αφελές και αν ακούγεται, πιστεύουμε στην αλλαγή. Πιστεύουμε ότι μέσα από ομαδικές προσπάθειες είναι δυνατό να μεταβάλουμε τις γειτονίες μας, τα σχολεία μας.  Τέλος το χαμόγελο ενός παιδιού συνιστά αναντίρρητα  το μεγαλύτερο κίνητρο.